قرارداد مضاربه و قوانین آن

قرارداد مضاربه و شرایط قانونی آن

طبق ماده ۵۴۶ قانون مدنی ، مضاربه عقدی است که به موجب آن احد متعاملین سرمایه می دهد با قید اینکه طرف دیگر با آن تجارت کرده و در سود آن شریک باشند صاحب سرمایه مالک، و عامل مضارب نامیده می شود. عقد مضاربه قراردادی است که میان کارگزار و صاحب مال بسته می شود و به این صورت است که کارگزار با سرمایه صاحب مال به داد و ستد پرداخته و در برابر آن به نسبت درصدی در سود با وی شریک می‌شود که البته اگر سودی بدست آید آن را با دارنده مال برپایه قرارداد تقسیم می‌کند. سود مضاربه، منفعتی است که در اثر فعالیت تجاری به دست می‌آید به همین علت از دیدگاه دین اسلام مجاز است و سودی که از آن به دست می‌آید کاملا حلال است.

ویژگی های عقد مضاربه

مضاربه عقدی مرکب است

مضاربه از ترکیب سه عقد وکالت ، ودیعه و شرکت به وجود آمده است.

در مضاربه آثاری از این سه عقد وجود دارد که نهایتا مضاربه را به وجود آورده‌اند.

مالک به مضارب وکالت می دهد تا با سرمایه اش تجارت کند، و از طرفی اصل سرمایه خود را به عنوان ودیعه در اختیار مضارب قرار می‌دهد و در نهایت با انعقاد این عقد در سود حاصل از تجارت شریک می‌شوند.

مضاربه عقدی جایز است

هر یک از طرفین عقد می توانند هر وقت که بخواهند مضاربه را برهم بزنند و به عبارتی فسخ نمایند.

با توجه به جایز بودن عقد مزبور، در نتیجه با فوت ،جنون و سفه طرفین نیز عقد منفسخ می شود.

مضاربه عقدی مشارکتی است

برخلاف اغلب عقودی که اشخاص منعقد می‌کنند و معاوضی هستند، مضاربه عقدی مشارکتی است.

یعنی طرفین آن در کنار هم بوده و حقوق و تکالیف خود را در جهت رسیدن به یک هدف مشترک به اجرا در می آورند و هرگز در مقابل هم نیستند.

مضاربه عقدی عهدی است

یعنی قرارداد برای هر دو طرف ایجاد تعهد می کند.

مالک متعهد می شود که سرمایه لازم برای تجارت را در اختیار مضارب قرار دهد و مضارب متقابلاً متعهد به تجارت و کسب سود می گردد.

مضاربه عقد احتمالی است

منظور از احتمالی بودن مضاربه این است که طرفین در عوض آنچه که در مضاربه قرار می دهند ممکن است سودی به دست بیاورند یا نیاورند حتی ممکن است متحمل ضرر شوند.

مضاربه عقدی مستمر است

عقد مستمر عقدی است که موضوع معامله و آثار آن در طول زمان انجام می پذیرد نه فوری و بلافاصله بعد از عقد.

شرایط قانونی بودن قرارداد مضاربه

• سهم هریک از طرفین باید جزء مشاع از کل باشد (نصف یا ثلث یا ربع)
• سرمایه باید وجه نقد باشد.
• در هنگام انعقاد این نوع عقد باید سهم هر یک از طرفین معین باشد مگر این که در عرف مشخص و منجز باشد.

سرمایه گذار نمی تواند طلبی که دارد را به عنوان سرمایه مضاربه قرار دهد و نیز نمی تواند با دادن چک مدت دار و مانند آن صرفا با بر عهده گرفتن مبلغ سرمایه، قرارداد مضاربه را منعقد کند. بنابراین سرمایه گذار نمی تواند مبلغی را که از عامل یا کسی دیگر طلب دارد به عنوان سرمایه مضاربه قرار دهد. در مضاربه اگر سرمایه‌ گذاری منجر به زیان شود فقط دارنده مال است که خسارت را تحمل می‌کند و ضرری که متوجه کارپرداز می شود، تلاش و اقدام های بی‌نتیجه ‌است.

تفاوت مضاربه با ربا

ربا سود ظالمانه و زیاد در معامله یا تجارت است و با مضاربه تفاوت دارد که این تفاوت ها عبارتند از :

• سود مضاربه، منفعتی است که در اثر فعالیت تجاری به دست می‌آید. اما ربا در نتیجه کوشش و فعالیت نیست.
• ربا مقدار ثابت و معینی است که در قرض یا معامله تعیین می‌شود، در حالی که فایده و سود مضاربه، غیر معین و احتمالی است و به کوشش و تلاش اشخاص بستگی دارد.
• در ربا هیچ خطر یا ضرر و زیانی متوجه شخص رباخوار نیست در حالی که تاجر ممکن است به جای سود، متحمل ضرر و زیان گردد.

سود مضاربه

سود مضاربه عبارت است از منفعتی که در اثر خرید اشیا و فروش آنها به قصد تجارت حاصل می‌شود.

بنابراین تعریف سود مضاربه بایستی حتما ناشی از یک عمل تجارتی باشد و قصد منفعت‌جویی در عمل داشته باشد. تقسیم سود حاصل از مضاربه با توجه به شروط قراردادی و حصه ای که هر کدام از طرفین دارند و بر آن توافق کرده‌اند انجام خواهد شد و اگر ضرری در میان باشد در حصه هر دو طرف وارد می‌شود و نمی‌توان شرط کرد که ضرر فقط به مضارب یا مالک برسد چون این شرط باطل و مبطل عقد است.

انحلال مضاربه

با توجه به جایز بودن مضاربه انحلال آن به دو نوع انحلال ارادی و انحلال قهری تقسیم می شود.

انحلال ارادی

طبق ماده ۵۵۰ قانون مدنی، مضاربه عقدی جایز است و هر یک از طرفین هر وقت بخواهند می توانند عقد را بر هم بزند. حتی اگر مضاربه برای مدت معینی تعیین شده باشد تعیین مدت موجب لزوم عقد نیست و پس از انقضای مدت، مضارب نمی تواند معامله کند مگر با اجازه جدید مالک.

انحلال غیر ارادی

در موارد زیر عقد منفسخ می‌شود :

1. در صورت موت، جنون و سفه طرفین
2. در صورت مفلس شدن مالک
3. در صورت تلف شدن تمام سرمایه و سود
4. عدم امکان تجارتی که منظور طرفین بوده است.

آثار انحلال مضاربه

مهمترین اثر انحلال مضاربه تقسیم سود است.

وظیفه مضارب به محض انحلال مضاربه تحویل سرمایه و سهم مالک از سود ها به مالک است.

 مضارب از تاریخ مطالبه مالک و امتناع از تحویل ،در حکم غاصب است.

اگر سودی وجود نداشته باشد مضارب باید سرمایه را به مالک تحویل دهد.

در حالتی که سود و سرمایه باهم موجود نباشند و در واقع در مضاربه ضرر کرده باشند و مضارب تعدی و تفریط نکرده باشد مضارب برای پرداخت سرمایه و سود احتمالی به مالک مسئولیتی ندارد چون ید مضارب امانی است.

جهت مشاوره و راهنمایی در خصوص قراردادها ، با وکلای متخصص ما در ارتباط باشید .